6. yüzyılın sonlarıyla 7. yüzyılın başlarında Bizans İmparatorluğu her yönden hücumlara uğramaktaydı. Doğuda Sasaniler Irak, Suriye ve Mısır'ı istila etmiş Anadolu'ya doğru ilerliyorlardı. Balkanlar İslav ve Avar topluluklarının saldırısına uğramış ve bu topluluklar başkenti tehdit eder hale gelmişti. Lombardlar ise hiçbir direnişle karşılaşmadan Kuzey İtalya'ya yerleşmişlerdi. Bütün bu saldırılardan dolayı imparatorluğun -I.Justinyen(527-565) ve Mavrikios(582-602) dönemlerinde ele geçirilmiş olan- merkez bölgelerinin çok uzağında olan batı ve güneydeki eyaletleri farklı bir sistemle yönetilmeye başlandılar. Kartaca merkezli Tunus ve Ravenna merkezli İtalya'da, imparator Dioklatia döneminden beri sürdürülen sistem terk edilerek bu topraklarda Ekşarjlık denilen idari erkler kuruldu. Önceki Roma Diakos Sistemine göre eyaletler biri askeri diğeri ise sivil idareden sorumlu iki vali tarafından yönetilmekteydi. Bu sayede Orta çağ Avrupasından farklı olarak hem askeri hem de sivil yetkileri elinde tutan bir valinin feodal bir güç haline gelerek kendi yönetimini kurması ya da imparatorluk yönetimi üzerinde hak iddia eder hale gelmesi engellenmiş oluyordu. İlk defa I.Justinyen döneminde uygulanmaya başlanan Themata&Ekşarjlıklar ise İmparator Heraclius(610-641) dönemine kadar Tunus ve İtalya dışındaki eyaletlerde tercih edilmedi.
İmparatorluk VII.yüzyılın ortalarına kadar 300 yıl boyunca askeri ve sivil idareyi birbirinden titiz bir şekilde ayırmayı bilerek yönetimde sivil bürokrasinin baskın olmasını sağlamıştı. Ancak 640 yılına gelindiğinde cihadist Müslüman Arapların 10 yıl gibi kısa bir sürede Irak, Suriye ve Mısır'ı ele geçirmeleri yönetimde şok yarattı. İmparatorluk çok hızlı gelişen müslüman istilaları sonucunda büyük miktarda tarımsal üretim, vergi geliri ve insan gücü kaybına uğradı. Arap istilasının imparatorluğun diğer eyaletlerini de tehdit eder hale gelmesi sonucu Heraklios döneminde(610-641) Anadolu’da 3 büyük Thema kuruldu:
Armeniakon ( kuzeydoğu-Anadolu’da); Anatolikon (orta Anadolu’da); Opsikion (Marmara denizinin güney kıyıları ve Ege bölgesinin kuzeyinde).
Thema kelimesi ordu birliği manasına gelmekteydi ve birliklerin komutanına Strategos/General denmekteydi. Strategoslar yönettikleri topraklardaki sivil yöneticilerin yetkilerini de üzerlerine alarak istilalara karşı etkin bir savunma pozisyonu aldılar. Strategos’un yanında ilk önceleri sivil yönetimin başı olarak thema prokünsül’ü yer alıyordu. Ancak başlangıçtan itibaren strategos mevki bakımından daha üstündü.1 Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, 1956, s.87.
Bu birlikler Anadolu’nun çeşitli sınır bölgelerine iskan edilen askerlerden meydana gelmekteydi. Ordu hizmetini yüklenmek karşılığında askerlere(stratiotes’ler) stratiotika khemata(asker arazisi) olarak adlandırılan, çocuklarına miras bırakabilecekleri araziler verilirdi.2 M. Baskıcı, Bizans Döneminde Anadolu, 2009, s. 119.
Thema birlikleri geçimlerini ve donanım malzemelerini kendilerine tahsis edilmiş olan bu arazilerin gelirleriyle sağlarlardı. Bu yönüyle Themaya bağlı olan askerler barış zamanlarında tarımsal üretime katılan asker-çiftçiler oluyorlardı. Askerlerden göreve çağrıldıkları zaman gerekli silahlar ve bir at ile orduya katılmaları bekleniyordu. Bazı vergilerden muaftılar ve kendilerine tahsis edilmiş olan arazilerini başka birine devredemezdiler. Ayrıca göreve çağrıldıkları zaman ufak bir miktar para da alırlardı. Göreve çağırılan Stratiotes her zaman arazinin sahibi olan kişi olmayabilirdi. Yaşlanma ya da hastalık gibi başka bir sebepten ötürü stratiotika-ktemata(asker arazisi) sahibi olan kişi orduya katılamıyorsa yerine askerlik çağındaki bir oğlunu ya da yakın akrabasını yollamak zorundaydı. Bir stratiotes öldüğünde en büyük oğlu babasının işlediği araziyle birlikte, askeri yükümlülükleride miras almış oluyordu.
Themasistemi sayesinde devlet hazineden para harcamadan binlerce kişiyi askeri kampanyalar için çağırabiliyor, barış zamanı evlerine dönüp topraklarını eken askerlerden tarımsal ürün ve para olarak vergi geliri sağlıyordu. Askerlerin toprağa bağımlı olması ve geçimlerini yalnızca topraktan elde ettikleri ürünlerle sağlamaları Thema topraklarını daha ısrarcı bir şekilde savunmalarını da sağlıyordu. Thema sistemi ve küçük arazili özgür köylülüğün yaygınlaşmasıyla 7.yüzyılın ortalarından itibaren Bizans Anadolusu'nda büyük toprak sahipliğine dayanan aristokrasinin gücü kırıldı. Yeni fetihlerle birlikte yeni Themalar kurulması zorunluluk teşkil etti buna bağlı olarak 10.yüzyıla gelindiğinde Anadolu thema ordularının mevcudu 70.000 askeri aşar duruma geldi. 3 Ostrogorsky, 1956, s.219; Vryonis, The Decline of Medieval Helenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh trough the Fifteenth Century, 1971, s.3.
Hi. I’m Designer of Blog Magic. I’m CEO/Founder of ThemeXpose. I’m Creative Art Director, Web Designer, UI/UX Designer, Interaction Designer, Industrial Designer, Web Developer, Business Enthusiast, StartUp Enthusiast, Speaker, Writer and Photographer. Inspired to make things looks better.
0 yorum:
Yorum Gönder